a war by proxies
Thomas L. Friedman bezocht enkele Amerikaanse militaire basissen in het westen van Jordanië en het oosten van Syrië en vertelt hoe hij terecht kwam midden in the other Middle-East war, tussen de VS en Iran, ‘a war by proxies’
THOMAS L. FRIEDMAN 5 maart 2024. NYTimes
10 maart 2024. De MORGEN.
Vorige week heb ik twee dagen in een helikopter zeven Amerikaanse militaire basissen bezocht in het westen van Jordanië en het oosten van Syrië, samen met de hoogste Amerikaanse Centcom-commandant in het Midden-Oosten, generaal Michael Kurilla. Hier is er geen evenwicht. Hier woedt de andere oorlog van het Midden-Oosten, die kort na het uitbreken van de tragische oorlog tussen Hamas en Israël begon.
In deze andere oorlog staan Iran en zijn bondgenoten – de Houthi’s, Hezbollah en sjiitische milities in Irak – tegenover het kleine netwerk van Amerikaanse bases in Syrië, Jordanië en Irak, en de Amerikaanse marine in de Rode Zee en de Golf van Aden. De door Iran bewapende sjiitische milities in Irak en de Houthi-strijders in Jemen zien er misschien niet uit als dodelijke bedreigingen, maar laat je niet misleiden. Ze hebben geleerd om de meest geavanceerde precisiewapens ter wereld te bedienen, te bouwen, aan te passen en in te zetten. Dat wapentuig, geleverd door Iran, kan een doel raken vanop 800 kilometer afstand. De jonge Amerikaanse soldaten en matrozen die tegenover hen staan, zetten met software en cursors ‘s werelds meest geavanceerde tegenmaatregelen en onderscheppings-projectielen in om bijna elke raket en drone weg te vagen die de Iraanse proxy’s op hen afvuren.
Kortom, de Amerikanen beseffen het misschien niet, maar de Iraanse Revolutionaire Garde weet heel goed dat ze via hun bondgenoten (proxies) in een schaduwoorlog verwikkeld zijn met de VS.
Deze andere oorlog in het Midden-Oosten kwam in een stroomversnelling op 17 oktober, 10 dagen na de aanval op Israël, legden Centcom-functionarissen me uit, toen Iran duidelijk de beslissing nam om al zijn bondgenoten een tandje te laten bijsteken. Onder de dekmantel van de Gaza-oorlog en verleid door het anti-Amerikaanse sentiment dat die heeft opgewekt, probeerde Iran te zien of het het Amerikaanse netwerk van faciliteiten in Irak, Oost-Syrië en Noord-Jordanië aanzienlijke schade kon toebrengen of misschien de Amerikaanse troepen kon verdrijven.
Ik vermoed dat Teheran nog een ander doel voor ogen had: de Arabische bondgenoten van de VS intimideren door hen te laten zien welke schade Iran hun beschermheer kan toebrengen. Wat ik zeker weet, is dat dit het gevaarlijkste spel is dat momenteel op aarde wordt gespeeld, en wel om drie redenen.
The first (reason) is the sheer volume of rockets, drones and missiles that Iran’s proxies have deployed
De eerste is de enorme hoeveelheid drones en raketten die de bondgenoten van Iran inzetten. Volgens Centcom zijn er sinds 17 oktober honderden door Iran geleverde land-zee-raketten, kruisraketten, ballistische raketten, gevechtsdrones, kamikazespeedboten en onbemande onderwatervoertuigen op Amerikaanse bases, oorlogsschepen en commerciële schepen in de Rode Zee afgestuurd.
Gelukkig zijn de VS er ondanks de hoeveelheid aanvallen in geslaagd om de meeste daarvan te vernietigen of af te buigen met onderscheppingsraketten en een elektronisch woud van radars en tegenmaatregelen op de bases en op Amerikaanse oorlogsschepen. Dit is geen gemakkelijke taak; verschillende raketten en drones zijn er al door gekomen, waarbij tot nu toe meer dan 180 Amerikaanse personeelsleden gewond zijn geraakt, aldus Centcom.
Maar omdat deze bases indertijd ontworpen zijn om Islamitische Staat te verhinderen zijn bevoorradingslijnen en kritische massa herop te bouwen, waren ze nooit bedoeld als afschrikking of aanvalsmiddel tegen de enorme moderne raketarsenalen van Iran en zijn bondgenoten. Daarom kon een Iraanse gevechtsdrone met een springlading van 9 kilogram, gelanceerd door een coalitie van door Iran gesteunde sjiitische milities genaamd het Islamitisch Verzet in Irak, op 28 januari een Amerikaanse faciliteit genaamd Tower 22 in het noordoosten van Jordanië treffen.
Ik bezocht Tower 22 vorige week met het team van generaal Kurilla. De ontploffing doodde drie Amerikaanse soldaten, die uit hun bed werden geblazen, en verwondde er 47. Gelukkig waren de modulaire woonverblijven daar gescheiden door explosiemuren. Een soldaat vertelde ons dat hij in een naburige bunker met zijn vrouw aan het praten was op FaceTime toen de drone insloeg; beschermd door een dikke betonnen barrière kwam hij er met de schrik van af.
(second reason): I was surprised to learn just how aggressive the Iranians have encouraged their proxies to be
Ik was verrast om te horen hoeveel agressie de Iraniërs bij hun bondgenoten hebben aangemoedigd, wat ons brengt bij het tweede, uiterst gevaarlijke aspect van deze oorlog. Generaal Kurilla beschreef mij droogjes een afschrikkingsgesprek dat Centcom had gehad met Iran na de aanval op Tower 22 om Teheran duidelijk te maken dat het met vuur speelde.
Op 2 februari lanceerden de VS luchtaanvallen op het hele Iraanse proxynetwerk in Irak en Syrië, en de volgende dag op Houthi-locaties in Jemen, waarbij ze in totaal meer dan 100 doelen troffen met een combinatie van langeafstandsbommenwerpers en kruisraketten en jachtbommenwerpers. Naar verluidt werden ongeveer 40 mensen gedood bij de Amerikaanse vergeldingsaanvallen.
De operatie werd afgerond op 7 februari. Toen lieten de VS Iran en zijn bondgenoten zien wat voor gecombineerde inlichtingen-precisie-oorlogsvoering de VS kunnen inzetten door Abu Baqir al-Saedi te doden, de commandant van Kataib Hezbollah waarvan de VS hadden vastgesteld dat hij de leiding had over droneaanvallen op hun bases in Irak, Jordanië en Syrië.
Dit Amerikaanse antwoord trok duidelijk de aandacht van de Iraniërs en sindsdien houden de Iraanse proxy’s zich aan een stilzwijgend staakt-het-vuren op het land. Dit informele staakt-het-vuren wordt echter niet nageleefd door de Houthi’s, die hebben verklaard dat ze niet zullen stoppen met het beschieten van internationale schepen, de Amerikaanse marine en Israël, in ieder geval totdat er een staakt-het-vuren is in Gaza. Afgelopen weekend werd het onder Belgische vlag varende vrachtschip Rubymar, dat op 18 februari door de Houthi’s werd geraakt met een ballistische antischipraket, het eerste schip dat volledig zonk in de Straat Bab el-Mandeb als gevolg van een Houthi-raketaanval.
(third reason) every day is pregnant with a low-probability-but-high-consequence event.
Dat brengt ons bij het derde gevaarlijke aspect van deze schaduwoorlog. Op elke basis die we bezochten, was er een geheime kamer waar journalisten niet naar binnen mochten, het zogenaamde gevechtsintegratiecentrum. Daarbinnen staren jonge Amerikaanse militairen naar schermen, proberen de ontelbare objecten te identificeren die op hen afkomen en beslissen aan de hand van de radar en visuele signatuur welke ze aanvallen, welke ze negeren en welke ze laten passeren, in de veronderstelling dat het zijn doel zal missen. Met andere woorden, elke dag dreigt er iets te gebeuren wat onwaarschijnlijk is, maar grote gevolgen kan hebben. En de eerste en vaak laatste verdedigingslinie is meestal een Amerikaanse soldaat of matroos van een jaar of 20 die naar een computerscherm loert en met behulp van software binnen enkele seconden probeert te bepalen wat er zijn of haar kant op komt en de juiste tegenmaatregelen neemt.
WANORDE
Gezien alle risico’s is het belangrijk om ons af te vragen: waarom blijven we daar? Laat me eerst een scène beschrijven en dan een antwoord geven.
De scène: het team van generaal Kurilla bezocht het garnizoen van Tanf, een kleine logistieke basis in Syrië, vlak bij waar Syrië, Irak en Jordanië samenkomen. Kurilla maakte van de gelegenheid gebruik om een medische pelotonsleider die daar gestationeerd was te promoveren van tweede luitenant tot eerste luitenant. Kurilla vroeg eerst of iemand een Amerikaanse vlag voor hem kon halen en een paar minuten later kwamen er twee pelotonsleden met een kleine vlag die ze op schouderhoogte omhoog hielden.
“Ons leger is uniek in de wereld”, zei Kurilla tegen de jongeman. “We leggen geen eed af aan een persoon of een koning, maar aan een idee, vastgelegd in de Grondwet en ingebakken in onze democratie: dat alle mannen en vrouwen gelijk zijn. We zweren dat idee te verdedigen.” Kurilla legde vervolgens de eed af die elke Amerikaanse soldaat herhaalt als hij of zij in rang stijgt. Nadat hij zijn eed had afgelegd, zette de kersverse eerste luitenant een pet op met zijn nieuwe rang en gaf vervolgens een applaus aan elk lid van zijn peloton.
Er was iets aan die scène dat me raakte: de twee soldaten die hun kleine stars-and-stripes omhoog hielden, het enige wat kleur gaf aan het uitgestrekte bruine landschap, en de eed van trouw aan een idee, niet aan een koning, de woorden gedempt door explosiemuren op een verafgelegen basis in een regio die meestal alleen het tegenovergestelde heeft gekend.
Tijdens het tijdperk na de Koude Oorlog, van de vroege jaren 90 tot de jaren 2010, dacht ik dat het mogelijk zou zijn om meer consensus en pluralisme naar dit deel van de wereld te brengen dankzij de Oslo-akkoorden, het Jordaans-Israëlische vredesverdrag, de Arabische Lente-opstanden en de grotere integratie als gevolg van de globalisering. Maar in plaats van de verspreiding van democratie kreeg deze regio te maken met uitzaaiende wanorde en falende staten. Tegelijkertijd werd de grote kloof in de wereld niet langer tussen democratie en autocratie, maar tussen orde en wanorde.
Het beste argument voor Amerikaanse troepen om in Oost-Syrië, Irak en de Rode Zee te blijven, is juist dat de wanorde “daar” niet naar “hier” komt. Het is geen mooie of heldhaftige missie, maar het is het waarschijnlijk waard. Dat gezegd zijnde, we moeten ons geen illusies maken over de risico’s, want de schaduwoorlog die daar speelt kan elk moment uit de schaduw treden.
© The New York Times