Moby-Dick is full of meanings: its meaning is a different problem.
E.M. Forster (1927)
Moby Dick (boek van Herman Melville, 1851) heeft mij al van jongsaf gefascineerd – ik las het voor de literatuurlijst Engels op 16 jarige leeftijd. Een hybride boek, een moderne roman waarin Griekse mythologie, bijbelse allegorie in een spannend drama wordt samengebracht; ook een hybride boek in die andere betekenis van hubris (overmoed), pretentieus in z’n boodschap en eigenlijk – naar mijn aanvoelen – mislukt als roman. En juist daarom toch weer fascinerend.
Een paar elementen wil ik hier aanhalen. U moet het boek natuurlijk gewoon gaan lezen. (Of de film bekijken, uit 1956, dus liefst met wat historisch gevoel: Gregory Peck in de hoofdrol, z.b. voor de affiche)
Achab , de eenbenige kapitein, met z’n obsessieve, monomane jacht op de mythische walvis. Hij heeft trekken van koning Achab uit de bijbel (een koning die als ‘slecht’ te boek staat, getrouwd met. Hij is de tegenspeler van de profeet Elia), maar ook van Prometheus (het hele exploot is prometheïsch), en Oedipus (inclusief een orakel van ‘de sfinx’). De schepen die hij ontmoet dragen bijbelse namen: de Jerobeam (= koning van Israel, voorganger van Achab). De kapitein van het schip heef Gabriel (= aartsengel), en die heeft natuurlijk een boodschap voor alle volgende schepen. In zijn complexe schrijfstijl (quasi onleesbaar voor moderne lezers) met lange zinnnen combineert Melville Shakespeare-achtig Engels met de taal van bijbelse profeten (natuurlijk in het idioom van de aloude King James – vertaling. Thematisch is er de constante associatie met het bijbelboek Jona (de man die door een walvis werd opgeslokt, en zo een schip en zijn bemanning redde van de ondergang) en Job (de man die vragen stelt naar de aard van de Schepper en de schepping, met name de Theodicee: Unde malum? Waar komt het kwaad vandaan? Hoe kan God rechtvaardig zijn als hij almachtig is etc.). Tenslotte: Waarom heet de verteller eigenlijk Ishmael, de verworpen zoon van Abraham en zijn slavin Hagar, die door God nochtans wordt gered? ‘Ishma-el’ betekent overigens: “God hoort”.
Veel plezier met het boek want Moby-Dick is full of meanings: its meaning is a different problem.[bron]
En dan is er ook nog de onvoltooide spin-off: Billy Budd… Nog intrigerender.