Dick Wursten

In het Nederlands Dagblad van 12 april 2019 verscheen een column van Bart Jan Spruyt, n.a.v. de winst van het Forum voor Democratie bij de Provinciale Staten verkiezing in Nederland onder de titel: ‘Niet de verkiezingswinst van Baudet was verrassend, maar de verbazing daarover.‘ Mutatis mutandis (dus ik ben aansprakelijk voor wat geschreven staat, niet meer dhr. Spruyt. Hem komt de eer toe voor de ideeën) heb ik zijn gedachtengang toegepast op de verkiezingswinst van het Vlaams Belang bij de Belgische verkiezingen van 26 mei 2019. Vandaar de titel.

Zwarte zondag

Dat na de eerste Zwarte Zondag iedereen ‘uit de lucht’ viel, is nog tot daaraantoe – hoewel je ook toen al alleen maar door de oude stadswijken van Antwerpen hoefde te wandelen om het te voorvoelen. Eenzelfde verbazing nog steeds koesteren wanneer het Vlaams Belang het ‘plots’ (hoezo?) weer goed doet, getuigt van intellectuele luiheid en morele kortademigheid. Waar bent u dan de afgelopen 30 jaar mee bezig geweest, heren en dames politici?

Alexis de Tocqueville

Wie z’n klassiekers kent die zou niet zo verbaasd zijn. Alexis de Tocqueville stelt in zijn onderzoek naar de oorzaken van de Franse Revolutie vast, dat deze niet zozeer op gang werd getrokken door hongerlijdende boeren en arbeiders die eeuwenlang waren onderdrukt (zoals intellectueel luie mensen zomaar aannemen als je dat zegt. Klinkt immers logisch), maar dat de sterkste revolutionaire sentimenten leefden in kringen en streken waar sprake was van stijgende welvaart en vrijheid.¹ Daar was er hoop gekomen op verandering, maar die hoop werd niet vervuld: De ‘revolutie van de stijgende verwachtingen’ stagneerde, en dat veroorzaakte uiteindelijk de politieke revolte van 1789.
Toegepast op vandaag: Net zo goed als er mensen zijn die profiteren van globalisering, subsidies en open markten, zijn er ook mensen die wel degelijk hard werken maar die maar moeilijk profijt uit al dat moois trekken. Zij dachten dat ook voor hen betere tijden zouden aanbreken, maar krijgen te horen dat ze langer moeten werken voor hun pensioen. Onderwijl zien zij hun wijken van karakter veranderen als gevolg van migratie, en zijn bang voor de kosten van de ‘energietransitie’ en of het wel gaat werken wat men voorstelt. Die mensen zijn vooral bang dat hun kinderen het minder goed zullen hebben dan zij. Je kunt ze met Hillary Clinton a bunch of deplorables noemen, maar dan krijg je electoraal om je oren. En terecht.

Leo Strauss

Misschien ook eens echt kijken naar de opkomst van het fascisme in de jaren ’30, waar men zo graag naar verwijst als het over de opkomst van extreem-rechts gaat. In een vergelijkbare situatie (ja, dat geloof ik dus echt, maar niet défaitistisch of dramatisch – en het is ook wel fijn om Godwin voor te zijn² ) zochten Duitse jongeren in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw hun heil in een Nietzscheaanse, esthetische konservative Revolution. Die beweging mondde uit in het fascisme van Adolf Hitler en de nazi’s. Dat klinkt logisch (zeker retrospectief) maar dat was niet noodzakelijk. Het had ook anders gekund. De politieke filosoof Leo Strauss (die zelf in Duitsland leefde in die periode) was bijvoorbeeld van mening dat de ontsporing van dit sentiment had voorkomen kunnen worden, wanneer er het alternatief van een fatsoenlijk conservatisme was geweest (genre: Churchill). Maar dat diende zich in de gepolariseerde verhoudingen van het interbellum in Duitsland helaas niet aan. Zou daar misschien de les voor ons zitten, zowel intellectueel als moreel?

click to enlarge

www.kerknet.be 

 

Een nieuw initiatief van Procant vzw.

Noteer de data, wees welkom, en zeg het voort!

• Oratorium 1, Genesis 21: Hagar en Ismael op de vlucht
  – het programma staat online
  • dinsdag 5 maart 2019: 20u00 Christuskerk, Bexstraat 13, 2018 Antwerpen Solisten, continuo en orgel (muziek in 17^de eeuwse stijl). Het oratorium wordt omlijst met instrumentale muziek van Merulo, Frescobaldi, Cima en Castello.

• Oratorium 2, Genesis 22: Het offer van Isaak
  • dinsdag 9 april 2019: 20u00 Damiaankerk, Groenenborgerlaan 149, 2020 Antwerpen (TPC) Solisten, koor en barokorkest (muziek in stijl van Telemann, Bach). Naast het oratorium ook een ‘cantate’ waarin Abraham zijn beklag doet bij God over God. Meer info

• Oratorium 3, Genesis 24: Eliëzer op zoek naar een vrouw voor Isaak
  • dinsdag 7 mei 2019: 20u00 Kerk ‘De Brabantse Olijfberg’, Lange Winkelstraat 5, 2000 AntwerpenSolisten, koor, Walckerorgel en instrumenten (Mendelssohn-achtig)

Klik hier voor meer achtergrondinfo

De bijeenkomsten zijn vrij toegankelijk. Een vrije bijdrage wordt gevraagd.

info@procant.be –    In samenwerking met het CCV en het Vlaams Bijbelgenootschap

Hieronder de folder (PDF)

oratoria flyer2

 

De Nashville-verklaring leidt bij onze Noorderburen bijna tot kamervragen. Vreemd. Wat erin staat is helemaal niet nieuw. Het is gewoon de zoveelste manifestatie van een bepaalde vorm van christelijk denken, die haar mens- en wereldbeeld baseert op een specifieke lezing van de Bijbel en die die lezing normatief wil stellen voor de ganse christenheid. Waarom doen ze dat?

Ach, het antwoord is niet zo moeilijk. Ze lezen de bijbel en denken dat daarin God rechtstreeks het woord tot ons richt. Altijd, in elk bijbelboek, in elk vers, en zonder nood aan vertolking, zo zoals het er staat, d.w.z. als een feitelijke mededeling van standen van zaken. Dat leidt vanzelf tot dit soort opvattingen. En die zijn dan ook meteen altijd een overal waar, èn moeten luid verkondigd worden, wereldwijd, want het is wat God vindt (niet wat zij vinden).

Voilà, nu over sekse en gender.
Lees maar even mee in Genesis 2, een prachtig verhaal (samengevat):

God stelt vast dat het niet goed is dat ‘de Mens’ (in het Hebreeuws: ‘ha-Adam’) alleen is. En vraagt zich af hoe hij daaraan tegemoet kan komen. Hij besluit om de Mens in een diepe slaap te vallen en creëert dan uit zijn rib een ‘tweede exemplaar’ om hem in zijn leven terzijde te staan (letterlijk staat er: ‘een tegenover’). Als de Mens ontwaakt uit zijn coma, zijn ogen opslaat en ziet wat God gecreëerd heeft, is hij de hemel te rijk en roept het uit: ‘Eindelijk een mens zoals ik, van hetzelfde vlees en bloed’! En vervolgt de verteller: Dat verklaart waarom er ‘mannen en vrouwen’ zijn en waarom die zo graag seks hebben met elkaar en gaan samenwonen.

Totzover de lezing.

Ik zeg dan: een prachtig, oerverhaal over de condition humaine, rijk aan betekenis. Het maakt duidelijk dat de mens ‘in z’n eentje’ ook niet alles is. Dat hij pas zichzelf wordt als hij durft relaties aan te gaan. Ik preek daar ook graag over tijdens huwelijksvieringen. Mens-zijn in meervoud, het belang van relaties, en de vreugde die het biedt als je met één mens in het bijzonder je leven mag gaan verkennen en vormgeven. Maar:

Tegelijk besef ik dat het enkel herkennen en erkennen van de heteroseksuele aantrekkingskracht (en dus de heteroseksuele relatie), niet meer houdbaar is.

De menswetenschappen (ik bedoel: die zich met de mens bezighouden: psychologie, neurologie, sociologie tot cognitiewetenschap) hebben immers laten zien (echt waar, resultaat van decennialang volgehouden onderzoek, met trial and error) dat de mens een zeer complex wezen is, en dat zijn zelfbeeld ook qua sekse en gender (een term die nodig was om de complexe onderzoeksresultaten te kunnen ordenen) niet zomaar in een duale heteroseksuele mal past.

Mensen kunnen zichzelf anders beleven dan ze fysiek-biologisch zijn. En ook die beleving is een biologisch-fysiek gegeven (cognitieve wetenschap).

Mensen met een mannelijk lichaam kunnen zich waarnemen als een vrouw, mannen kunnen aangetrokken worden tot mannen, en dan zijn er ook nog allerlei gradaties etc. Dat zijn vaststellingen van realiteiten. Vroeger werden die verschijnselen (men kon niet anders) afgedaan als ‘afwijkingen’, al dan niet pervers, al dan niet geneeslijk. Ze moesten en zouden in een duaal kader passen. En daar komt dan nog een sterk waardeoordeel bij: Zo heeft God het niet bedoeld en je mag dat dus niet ‘goed’ noemen. Aldus de protestantse Nashville verklaring – het roomse natuurrecht spreekt van ‘intrinsiek ongeordende’ relaties, wat even negatief is. Impliciet of expliciet klinkt de boodschap: Jìj bent niet goed. Wat jij voelt, is zondig. En dat komt hard aan, bedreigend, vernietigend zelfs.

Gelukkig gaan in de praktijk steeds meer christenen op een veel nuchterder manier om met medemensen die niet in de duale rubricering passen. Zij hebben de facto die achterhaalde vorm van denken over relaties en seksualiteit al laten vallen.

Nu de theologen en kerkleiders nog.

DIck Wursten, 8 januari 2019

“De macht over het stuur verliezen” is  een mysterieus zinnetje (dat zeer vaak opduikt in berichten over verkeersongevallen). Wat voorbeelden:

1. Een man van 53 werd onwel, verloor de macht over het stuur, en reed op twee geparkeerde auto’s in.
2. Een bejaarde chauffeur verloor de macht over het stuur, en reed een fietser aan.
3. Een jonge vrouw verloor de macht over het stuur, en reed met haar auto tegen een lantaarnpaal.
4. Een man verloor de macht over het stuur, en reed een gloednieuwe, peperdure Mercedes in de prak.

Het is bepaald geen onschuldig zinnetje. Het schuift de verantwoordelijkheid voor het ongeluk af op de machine. 

Eerst dacht ik: het zinnetje verklaart iets, maar dat is eigenlijk niet zo. Als je het weglaat ontbreekt er namelijk geen informatie:

1. Een chauffeur werd onwel en reed op twee geparkeerde auto’s in.
2. Een chauffeur reed met zijn auto een fietser aan.
3. Een chauffeur reed met haar auto tegen een lantaarnpaal.
4. Een chauffeur reed een gloednieuwe, peperdure Mercedes in de prak.

‘Dat de persoon de macht over het stuur verloor’ lijkt een soort mystificatie van het feit dat er een botsing plaatsvond. Het stuur lijkt het item waarmee het voertuig wordt ‘beheerst’. Vreemd eigenlijk: gaspedaal, rem, aandacht…. zijn toch ook factoren. Toch is het bepaald geen onschuldig zinnetje. Het doet wel degelijk iets. Het schuift de verantwoordelijkheid voor het ongeluk deels af op de machine. ‘Ik kon er ook niets aandoen, ik verloor de macht over het stuur, en toen…’ Daarom heet het ook een ongeluk, terwijl het de facto een vorm van beschadiging is: vernieling van openbaar domein, andermans bezit… en als het over mensen gaat: ‘slagen en verwondingen‘ en zelfs onopzettelijke doodslag (vb. 2). En bij alcohol/drugs zou je zelfs van dood door schuld moeten spreken, lijkt me.

De woorden ‘verloor de macht over het stuur’ doen iets soortgelijks als het zinnetje waarmee de Amerikaanse vicepresident Dick Cheney ooit uitlegde hoe hij een kameraad met wie hij was gaan jagen in zijn gezicht, nek en borst had geschoten. Cheney zei niet: ‘Ik heb Harry neergeschoten.’ Hij zei na een lange schets van de omstandigheden: ‘Nu ja, uiteindelijk ben ik degene die de trekker overhaalde die de kogel loste die Harry raakte’.³ Cheney plaatste zichzelf op afstand van zijn handeling, door er een paar technische stapjes tussen te zetten.

Het zinnetje ‘verloor de macht over het stuur’ creëert afstand tussen degene die handelt en de gevolgen van die handeling. ‘De macht over het stuur verliezen’ is dus een taalkundige truc die bijdraagt aan het gevoel dat auto’s de controle over de mensen hebben: Als je ze niet in je macht hebt, dan gaan ze er vandoor en wie weet wat er dan gebeurt!

Pilatus was niet de laatste om met taal zijn handen in onschuld te wassen.

Klik op de infofolder om u in te schrijven voor deze sessies…  (voorafgaand aan de uitvoering tijdens de mis) Bijkomend voordeel: uw plaats in de kerk wordt voorbehouden, wat geen overbodige luxe is gezien de grote toestroom… (smiley)

Onze missie: christendom en cultuur bijeenhouden

De christelijke traditie leeft voort in de cultuur. Dat is onze overtuiging.
Echter: Geloofsgemeenschappen bekommeren zich daar doorgaans weinig om. Het gaat toch om het geloof, zeggen zij, cultuur is bijzaak.
Cultuurminnaars zijn zich er nauwelijks van bewust. Zij vinden het christelijke aspect bijzaak.

Wij zijn van mening dat ze zich vergissen, zeer tot schade van zowel de geloofsgemeenschappen als de cultuurminaars. Daarom willen wij (= onze missie) christendom en cultuur (opnieuw) bijeen brengen.

Als protestantse cultuurkring hebben wij in het voetspoor van Luther hierbij vooral aandacht hebben voor het duo Muziek & Woord.. Als Antwerpse cultuurkring vertrekken we op exploratie vanuit die stad. Daar hebben wij – zo te zeggen – ons base camp opgeslagen.

Als u mee wilt exploreren, schrijf u in op de nieuwsbrief (zie het menu hiernaast).

De kracht van muzikale taal…

Een tekst van de hand van de voorzitter van PROCANT, verschenen in TERTIO (3 oktober 2018). De aanleiding is de bouw van een barokorgel in de Sint-Norbertuskerk en de Bach-cantatediensten die daar plaatsvinden.

(click to read)

‘De balsem uit Gilead’

De huwelijksplechtigheid van Prins Harry en Meghan Markle zou swingend zijn, was aangekondigd. Ik heb het niet gemerkt. Deftiger dan het gospelkoor zong en klassieker dan het strijkorkest speelde, kon niet. Gelukkig was er Michael Curry, de Amerikaanse bisschop die preekte als een zwarte Baptisten-dominee. Een frisse wind waaide door de kerk van Windsor, zeker toen hij halverwege z’n voorbereide tekst opzij legde en begon te improviseren… There is a balm in Gilead, riep hij de verbijsterde toehooders toe…

Wàt hij verder zei was niet echt wereldschokkend (liefde zou moeten heersen over alle domeinen van het leven, dat hoor je wel vaker), maar hòe hij het zei wel: In een retorische opstapeling van zinnen riep hij de aanwezigen op zich voor te stellen (‘Imagine…’) wat het zou betekenen als de liefde het echt voor het zeggen zou hebben. Voortbordurend op dit thema wilde hij de kracht van de liefde in de verf zetten. Hij had daarvoor blijkbaar een stuk geprepareerd over Teilhard de Chardin en de uitvinding van het vuur (niet zo geslaagd, vond ik). Maar voordat hij daaraan begon, schoot hem iets anders te binnen. Hij legde de tekst opzij, en begon te improviseren. En toen vlogen de vonken er af…

Zo gaat dat bij zwarte predikers, en zeker op de vooravond van Pinksteren. Hij verwees naar de aloude negro-spiritual ‘There is a balm in Gilead, to make the wounded whole’. 

Hij citeerde – vol enthousiasme – een paar zinnen uit dit lied en ging verder. Ik vermoed dat dit een volkomen onbegrijpelijke passage moet zijn geweest voor 99,99% van de kijkers.

Wat komt die balsem uit Gilead (waar ligt dat in godsnaam? En wat is dat voor balsem?) in een trouwpreek in Windsor doen. Het antwoord is simpel als je de spiritualiteit van de black Americans een beetje kent. Die is helemaal opgebouwd uit bijbelse metaforen. Alle bijbelverhalen passen ze op hun eigen leven toe. Als Mozes vlak voor z’n dood op een ‘mountaintop’ klimt en vandaar ‘the promised land’ ziet, dan kan een prediker die zijn einde voorvoelt zo ook over zichzelf spreken en over zijn droom (Martin Luther King, vlak voor zijn dood). En als je onoverkomelijke obstakels tegenkomt in je leven, dan denk je aan ‘Joshua’ en hoe hij ‘the battle of Jericho’ naar z’n hand zette ‘and the walls came tumbling down’.

De balsem van Gilead

En nu kom ik bij de ‘balsem in Gilead’ – als je twijfelt of de liefde dat wel allemaal bewerken kan, dan roep je met de profeet Jeremia (hoofdstuk 8, vers 22) uit, dat het tijd wordt voor ‘de balsem uit Gilead’.
– Medicinaal-historisch moet u weten dat in Gilead (een gebied net over de Jordaan) een balsemhars gewonnen werd, die in de oudheid de naam had alle kwalen te kunnen genezen, een panacée. Ze was dan ook zeer gegeerd. En zo komt ze ook in de bijbel enkele malen ter sprake.
– Vrij associërend en christelijk annexerend heeft de kerk zich dit cultuurproduct toegeëigend en er een beeld in gezien van het hemelse medicijn bij uitstek: Jezus’ bloed dat redt van alle zonden (dat ‘heelt’. Hij is de heelmeester, de Heiland). Ja, dat klinkt raar in een post-christelijke tijd, maar dat was doodgewoon in een vrome preek in pakweg Leipzig 1730 (in de cantates van J.S. Bach komt de balsem uit Gilead ook 2x voor: BWV 25, 103), en een standaard retorische formule in een Amerikaanse baptistenkerk in het midden van 19^de eeuw. Mooi om zo’n eeuwenoud beeld nog eens langs te zien komen in Windsor, vond ik. Het prikkelt de verbeelding.

21 mei 2018, Dick Wursten

P.S. Nu begrijpt u ook waarom in The Handmaid’s Tale het autoritaire theocratische regime na haar staatsgreep ‘The Republic of Gilead’ heeft uitgeroepen. Zij, en zij alleen – zo claimen zij – hebben de ‘medicijn’ die de ziekte (de zonde, het kwaad) kan overwinnen. Een heilsleer leidt licht tot tirannie.

De schoonheid van de basiliek van Vézelay is een wonder. Je hebt geen geloof of kennis van zaken nodig. Je hoeft enkel de kerk binnen te gaan en je ervaart het (als de zon schijnt). De kerk spant samen met het licht, ze is een vriendin van de zon. En als de zomerzonnewende nadert kun je tegen het middaguur zelfs via het licht opgaan naar het Licht… als je tenminste binnengeraakt (foto vanaf het altaar):

… verder lezen