Test uw oordeelsvermogen

Wie is verantwoordelijk voor de dood van Sara?

Opdracht: lees het onderstaande verhaal en beantwoord de vraag.

Sara is een meisje dat opgroeit in een streng kerkelijk milieu. Haar moeder is in een nachtelijk verkeersongeval omgekomen toen ze nog een peuter was. Ze groeit op met enkel haar vader. Die houdt enorm veel van haar maar is van het zwijgzame type en ‘over-protective’. Sara voelt zich opgesloten, beknot, maar als ze het ter sprake brengt is haar vader duidelijk: “Ik ben je vader, ik weet wat goed voor je is en zolang je hier woont, zul je doen wat ik zeg!”
Op school ontmoet ze Pierre, een avontuurlijke jongen uit Parijs. Het klikt. Ze beginnen zelfs in het geheim een relatie. Ze zwijgt erover tegen haar vader, vooral ook omdat Pierre niets heeft met de kerk. Hij begint altijd meewarig te glimlachen als zij over het geloof, of over God begint. Ze weet zo al wat haar vader zal zeggen. De dag dat Pierre terug moet naar Parijs komt snel naderbij. Hij probeert Sara te overtuigen met hem mee te gaan. Zij wil wel, want ze is smoorverliefd, maar ze durft niet. Ze vreest haar vader’s reactie.
De vakantie breekt aan. Vlak voor hij vertrekt, laat Pierre Sara per sms weten dat hij echt van haar houdt en dat hij zondagavond op haar zal wachten bij het station. Hij heeft twee tickets voor de nachttrein naar Parijs. Het is nu of nooit ! Sara wordt verscheurd door haar liefde voor Pierre en haar vader. Ze kan niet kiezen. De bewuste zondagavond zitten vader en dochter beneden in de woonkamer. Sara ziet hoe haar vader langzaam in slaap dommelt bij de open haard. Ze staat op – ze weet niet precies wat haar beweegt – ze verzamelt snel wat kleren, steekt die in een rugzak, opent zachtjes de voordeur en springt op haar fiets. Ze heeft nog een kwartier om het station te halen. Ze neemt de binnenweg door het park. Maar voor ze halverwege is, wordt ze door onbekenden in het park overvallen. Ze krijgt een klap op haar hoofd, valt, komt ongelukkig neer en sterft. 

Vraag: wie is verantwoordelijk voor de dood van Sara ?
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Het antwoord is: de daders… Niet de vader, niet Sara, niet haar vriend, niet de kerk, niet de politie. Toch gaat het in veel soortgelijke discussies in de media en diverse fora bijna altijd over de varianten van die laatste groep.

Erbarme dich

Erbarme Dich – Klara Festival (vasten 2016)

Als ik de term ‘erbarmen’ hoor dan schieten mij heel veel dingen tegelijk te binnen, maar ik herinner me toch vooral een moment – jaren geleden was het – dat ik naar de radio luisterde en middenin een muziekstuk viel, waarin een viertal strijkers met donkere tonen preludeerden op iets, … ik wist niet wat, maar was meteen gepakt door de sfeer, er zat een intensiteit in, er werd spanning opgebouwd, en het was duidelijk: het ging ergens naar toe. De prelude werd afgerond en in lange noten leek er een koraal te beginnen, maar voordat de melodie zich kon ontvouwen, begon een een bas erdoorheen te zingen, Erbarm dich, erbarm dich…. Hij bleef het maar herhalen, steeds intenser… tot de spanning zich ontlaadde en de hele zin eruitkwam: Erbarm dich mein, o Herre Gott, nach deiner grossen Barmherzigkeit…

Het was een geestelijke concert van Heinrich Schütz (SWV 477), een Duitse berijming van de bekende boetepsalm (50 of 51), miserere mei. De roep om erbarmen is hier niet maar een algemene noodkreet, vanuit de diepte van ellende, maar heel specifiek de roep om ontferming van iemand die weet dat hij gefaald heeft, z’n kansen verspeeld, schuld op zich geladen heeft…. en dus geheel is aangewezen op de ‘barmhartigheid’ van de ander, i.c. God. Nooit heb ik intenser de roep om erbarmen in de muziek gehoord dan hier. Voor mij zinkt – met alle respect – de beroemde aria van Bach hierbij in het niet.

Naar mijn aanvoelen is bij Schütz het gevoel van verlorenheid minstens zo intens is als bij Bach, daar is geen twijfel mogelijk als je Michael Schopper hoort zingen, maar tegelijk is er geen enkel spoor van chantage of zelfbeklag in aanwezig. Het heeft niets van een ‘tearjerker’. Dat vind ik eerlijk gezegd bij Bach wel eens het geval, hoewel het dan vaak aan de uitvoering ligt. Ik bedoel: de grens tussen ‘gevoelig zijn, empathisch zijn’ aan de ene kant en ‘sentimentaliteit’ aan de andere kant is soms heel dun.

Trouwens: Hoeveel luisteraars en bewonderaars van Erbarme dich zo vraag ik me wel eens af, zijn zich ervan bewust dat ook deze aria niet de ‘uitdrukking van het verdriet van de mensheid’ in het algemeen is, maar de ontreddering articuleert van een mens die net iets vreselijks heeft gedaan. Die tot het besef komt wat hij gedaan heeft, dat het ‘onherstelbaar’ is. Petrus heeft z’n beste vriend in de steek gelaten en verloochend. Subtiel détail: het interval waarmee Petrus Jezus verloochend (ich kenne des Menschen nicht) is exact hetzelfde als de klagende uitroep waarmee de aria begint (verminderde sixt). Alsof ook Bach dit verband wil benadrukken.

Waarmee ik maar zeggen wil: Erbarmen heeft een ethos nodig, anders verwordt een authentiek gevoel al snel tot sentimentaliteit.

 

Aanvallende beleefdheid

Gelezen in de VPRO-gids (column van A.L. Snijders – 12 januari 2016); aan het woord is Adriaan van Dis :

‘Ik ben soms aardig, maar in mij zit ook een boze man, die ik niet toon, omdat ik geloof in aanvallende beleefdheid.’


Aanvallende beleefdheid, daar heb ik nog nooit van gehoord. Hij legt het gelukkig uit: Als er weer eens gezeik is met vreemdelingen, vluchtelingen, jihadisten, en hij ziet bij de bushalte een vrouw met een lap over haar hoofd, dan groet hij haar nadrukkelijk, als teken dat hij niet wil dat zij apart gezet wordt. Hij ziet dat zo’n vrouw schrikt van zoveel vriendelijkheid, daarom noemt hij het aanvallende beleefdheid. De achterliggende idee is dat de kinderen en kleinkinderen van deze mensen in ons type maatschappij ‘vanzelf’ zullen losraken van de scherpe kanten van hun geloof, zoals dat ook met ons eigen christendom gebeurd is.