Niet wat er staat, maar hoe je leest…
Niet de filologie, maar de hermeneutiek is bepalend…
Het punt bij ‘godsdiensten met een heilig boek’ is niet zozeer wat er staat in die (oude) boeken, maar wat men nu doet met wat er staat. Dus niet filologie en exegese zijn doorslaggevend, maar hermeneutiek. Terzijde: in de media valt men bijna allemaal in de valkuil van de ‘geleerdenstrijd’: hete hoofden en koude harten… want je kunt met een heilig boek nog alle kanten op, bijna had ik geschreven: los van wat er staat.
Ik bedoel: Een heilig boek – met goudbeslag etc – kan in processie binnengedragen worden in wolken wierook gehuld, terwijl iedereen rechtstaat of diep buigt… En met voorgelezen of gereciteerd worden op verhoogde toon… dat zegt niets over wat men met de tekst die men net gereciteerd heeft uit dat boek doet. Iedereen die wel eens een evangelielezing in een roomskatholieke mis heeft aanhoord, weet dat het na de acclamatie echt nog alle kanten op kan met de homilie. En daar zit het springende punt, daar meldt zich de hermeneutiek (de ‘vertolking’ van het gelezen voor de huidige verstaander).
Echt alle kanten: Stel dat het een lastige tekst is (bijv. dat de vrouw moet zwijgen in de gemeenschap van gelovigen) dan kan men dat linea recta toepassing verklaren op het leven vandaag – onhistorisch dus, want met overslaan van vele eeuwen menselijke geschiedenis. Men kan echter ook een vrije, al dan niet geslaagde, filosofische beschouwing over het onderwerp houden, waarbij men met die lastige’ tekst in gesprek gaat (tegen-sprekelijk) en/of hem historisch kadert (en zo z’n gezag voor heden ondermijnt) etc. Men kan hem ook geheel ignoreren en net doen alsof er geen probleem is. Meer dan voorlezen moet dat niet zijn…
The proof of the pudding is in the eating.
NB: There is no such thing as an objective reading; il n’y a pas de hors-texte; Er is geen verstaan mogelijk, zonder Vorverständnis (en dus vooroordeel – maar dat geeft niet, want dat stelt zich wel al lezend en na-denkend, wel bij)