‘De balsem uit Gilead’
De huwelijksplechtigheid van Prins Harry en Meghan Markle zou swingend zijn, was aangekondigd. Ik heb het niet gemerkt. Deftiger dan het gospelkoor zong en klassieker dan het strijkorkest speelde, kon niet. Gelukkig was er Michael Curry, de Amerikaanse bisschop die preekte als een zwarte Baptisten-dominee. Een frisse wind waaide door de kerk van Windsor, zeker toen hij halverwege z’n voorbereide tekst opzij legde en begon te improviseren… There is a balm in Gilead, riep hij de verbijsterde toehooders toe…
Wàt hij verder zei was niet echt wereldschokkend (liefde zou moeten heersen over alle domeinen van het leven, dat hoor je wel vaker), maar hòe hij het zei wel: In een retorische opstapeling van zinnen riep hij de aanwezigen op zich voor te stellen (‘Imagine…’) wat het zou betekenen als de liefde het echt voor het zeggen zou hebben. Voortbordurend op dit thema wilde hij de kracht van de liefde in de verf zetten. Hij had daarvoor blijkbaar een stuk geprepareerd over Teilhard de Chardin en de uitvinding van het vuur (niet zo geslaagd, vond ik). Maar voordat hij daaraan begon, schoot hem iets anders te binnen. Hij legde de tekst opzij, en begon te improviseren. En toen vlogen de vonken er af…
Zo gaat dat bij zwarte predikers, en zeker op de vooravond van Pinksteren. Hij verwees naar de aloude negro-spiritual ‘There is a balm in Gilead, to make the wounded whole’.
Hij citeerde – vol enthousiasme – een paar zinnen uit dit lied en ging verder. Ik vermoed dat dit een volkomen onbegrijpelijke passage moet zijn geweest voor 99,99% van de kijkers.
Wat komt die balsem uit Gilead (waar ligt dat in godsnaam? En wat is dat voor balsem?) in een trouwpreek in Windsor doen. Het antwoord is simpel als je de spiritualiteit van de black Americans een beetje kent. Die is helemaal opgebouwd uit bijbelse metaforen. Alle bijbelverhalen passen ze op hun eigen leven toe. Als Mozes vlak voor z’n dood op een ‘mountaintop’ klimt en vandaar ‘the promised land’ ziet, dan kan een prediker die zijn einde voorvoelt zo ook over zichzelf spreken en over zijn droom (Martin Luther King, vlak voor zijn dood). En als je onoverkomelijke obstakels tegenkomt in je leven, dan denk je aan ‘Joshua’ en hoe hij ‘the battle of Jericho’ naar z’n hand zette ‘and the walls came tumbling down’.
De balsem van Gilead
En nu kom ik bij de ‘balsem in Gilead’ – als je twijfelt of de liefde dat wel allemaal bewerken kan, dan roep je met de profeet Jeremia (hoofdstuk 8, vers 22) uit, dat het tijd wordt voor ‘de balsem uit Gilead’.
– Medicinaal-historisch moet u weten dat in Gilead (een gebied net over de Jordaan) een balsemhars gewonnen werd, die in de oudheid de naam had alle kwalen te kunnen genezen, een panacée. Ze was dan ook zeer gegeerd. En zo komt ze ook in de bijbel enkele malen ter sprake.
– Vrij associërend en christelijk annexerend heeft de kerk zich dit cultuurproduct toegeëigend en er een beeld in gezien van het hemelse medicijn bij uitstek: Jezus’ bloed dat redt van alle zonden (dat ‘heelt’. Hij is de heelmeester, de Heiland). Ja, dat klinkt raar in een post-christelijke tijd, maar dat was doodgewoon in een vrome preek in pakweg Leipzig 1730 (in de cantates van J.S. Bach komt de balsem uit Gilead ook 2x voor: BWV 25, 103), en een standaard retorische formule in een Amerikaanse baptistenkerk in het midden van 19de eeuw. Mooi om zo’n eeuwenoud beeld nog eens langs te zien komen in Windsor, vond ik. Het prikkelt de verbeelding.
21 mei 2018, Dick Wursten
P.S. Nu begrijpt u ook waarom in The Handmaid’s Tale het autoritaire theocratische regime na haar staatsgreep ‘The Republic of Gilead’ heeft uitgeroepen. Zij, en zij alleen – zo claimen zij – hebben de ‘medicijn’ die de ziekte (de zonde, het kwaad) kan overwinnen. Een heilsleer leidt licht tot tirannie.